Makalede Yer Alan Konular
Yürüme Bozukluğu Nedir, Nedenleri ve Tedavisi Nelerdir?
Yürüme bozukluğu, kişinin yürüme eylemini normal şekilde gerçekleştirememesi veya yürüyüşünün anormal olması durumudur. Yürüme bozukluğu, pek çok farklı nedenle ortaya çıkabilir ve kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Bu makalede, yürüme bozukluğunun tanımı, nedenleri, belirtileri, çeşitleri, teşhisi ve tedavisi hakkında bilgi vereceğiz.
Yürüme Bozukluğunun Tanımı
Yürüme, vücudun ileri doğru hareket etmesini sağlayan karmaşık bir işlevdir. Yürüme sırasında, beynin, sinir sisteminin, kasların, kemiklerin ve eklemlerin uyumlu bir şekilde çalışması gerekir. Ayrıca, yürüyüş sırasında denge ve koordinasyon da önemli rol oynar.
Normal yürüyüş döngüsü, iki temel fazdan oluşur: Duruş fazı ve salınım fazı. Duruş fazında, bir bacak yere basarken diğer bacak havadadır. Salınım fazında ise, havadaki bacak ileri doğru hareket ederken diğer bacak yere basmaya hazırlanır. Bu iki faz arasında, topuk vuruşu ve ayak parmakları kalkışı gibi geçiş evreleri vardır.
Yürüme bozukluğu ise, normal yürüyüş döngüsünün herhangi bir aşamasında veya bileşeninde sorun olması durumunda ortaya çıkar. Bu sorunlar, yürüyüşün ritmini, hızını, simetrisini veya düzenini bozabilir. Yürüme bozukluğu olan kişilerde, dengesizlik, ağrı, güçsüzlük, spazm, titreme, sürüklenme veya topallama gibi belirtiler görülebilir.
Yürüme Bozukluğunun Nedenleri
Yürüme bozukluğunun nedenleri çok çeşitlidir ve genel olarak nörolojik veya nörolojik olmayan olarak ikiye ayrılır.
Nörolojik nedenler, beyin veya sinir sistemindeki hasar veya hastalıklardan kaynaklanır. Bu nedenler arasında şunlar sayılabilir:
- İnme: Beyne giden kan akışının kesilmesi sonucu beyin dokusunda hasar oluşmasıdır. İnme sonucu felç veya hemipleji (vücudun bir tarafının felci) gelişebilir.
- Parkinson hastalığı: Beyinde dopamin üreten sinir hücrelerinin kaybından kaynaklanan kronik bir hastalıktır. Parkinson hastalığı olan kişilerde titreme, kas sertliği, hareket yavaşlığı ve denge bozukluğu görülür.
- Multipl skleroz (MS): Sinir sisteminin koruyucu kılıfının iltihaplanması sonucu sinir iletiminin bozulmasıdır. MS hastalarında kas güçsüzlüğü, uyuşma, karıncalanma, spazm ve ataksi (koordinasyon bozukluğu) gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
- Serebral palsi: Doğum öncesi veya sonrası beyinde gelişen hasar sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Serebral palsili kişilerde kas tonusu anormalliği (spastisite veya hipotoni), kas güçsüzlüğü, denge bozukluğu ve istemsiz hareketler görülebilir.
- Musküler distrofi: Kas dokusunun zayıflaması ve kaybına neden olan genetik bir hastalıktır. Musküler distrofi hastalarında kas güçsüzlüğü, yorgunluk, ağrı ve yürüme zorluğu oluşabilir.
- Ataksi: Beyincik veya omurilikteki hasar veya hastalıklar sonucu ortaya çıkan bir koordinasyon bozukluğudur. Ataksi hastalarında denge kaybı, titreme, konuşma bozukluğu ve yürüme zorluğu görülür.
Nörolojik olmayan nedenler ise, kas iskelet sistemi veya diğer organlardaki sorunlardan kaynaklanır. Bu nedenler arasında şunlar sayılabilir:
- Artrit: Eklemlerin iltihaplanması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Artrit hastalarında eklem ağrısı, şişlik, kızarıklık ve hareket kısıtlılığı oluşabilir.
- Osteoartrit: Eklemleri kaplayan kıkırdağın aşınması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Osteoartrit hastalarında eklem ağrısı, sertlik, krepitasyon (eklem sesi) ve hareket kısıtlılığı görülür.
- Osteoporoz: Kemik yoğunluğunun azalması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Osteoporoz hastalarında kemik kırıkları, boy kısalması, duruş bozukluğu ve ağrı oluşabilir.
- Diyabet: Kan şekeri seviyesinin yüksek olması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Diyabet hastalarında sinir hasarı (nöropati), damar hasarı (vaskülopati), ayak yaraları ve enfeksiyonlar gibi komplikasyonlar gelişebilir.
- Kalp yetmezliği: Kalbin kan pompalama kapasitesinin azalması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Kalp yetmezliği hastalarında nefes darlığı, ödem, yorgunluk ve egzersiz toleransının azalması gibi belirtiler görülür.
- Depresyon: Ruh halinin uzun süre düşük olması ve yaşama ilgisinin azalması durumudur. Depresyon hastalarında motivasyon kaybı, uyku bozukluğu, iştahsızlık, anksiyete ve intihar düşünceleri gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
Yürüme Bozukluğunun Belirtileri
Yürüme bozukluğu olan kişilerde, yürüyüşün normalden farklı olduğu gözlemlenebilir. Yürüme bozukluğunun belirtileri arasında şunlar sayılabilir:
- Yürüyüşün ritminin, hızının, simetrisinin veya düzeninin bozulması
- Denge kaybı veya düşme eğilimi
- Ağrı, güçsüzlük, spazm veya titreme gibi kas sorunları
- Sürüklenme, topallama veya sallanma gibi yürüyüş şeklinin değişmesi
- Yürüme mesafesinin veya süresinin azalması
- Yürümek için baston, yürüteç veya tekerlekli sandalye gibi yardımcı araçlara ihtiyaç duyma
Yürüme Bozukluğunun Çeşitleri
Yürüme bozukluğu, nedenine veya belirtisine göre farklı şekillerde sınıflandırılabilir. Yürüme bozukluğunun bazı çeşitleri şunlardır:
- Spastik yürüyüş: Kasların aşırı kasılması sonucu ortaya çıkar. Bacaklar sert ve katıdır. Bacaklar birbirine yakın ve dizler içe doğru dönüktür. Ayaklar topuk yerine parmak ucu üzerinde basar. İnme, serebral palsi veya multipl skleroz gibi hastalıklarda görülür.
- Ataktik yürüyüş: Koordinasyon bozukluğu sonucu ortaya çıkar. Bacaklar geniş açık ve dengesizdir. Adımlar kısa veya uzun olabilir. Ayaklar yere sertçe basar. Beyincik hasarı veya alkol zehirlenmesi gibi durumlarda görülür.
- Parkinson yürüyüşü: Hareket yavaşlığı sonucu ortaya çıkar. Adımlar küçük ve sıkışıktır. Vücut öne eğiktir. Kollar sallanmaz. Başlangıçta hareket etmekte zorlanma olur. Parkinson hastalığı veya ilaç yan etkisi gibi durumlarda görülür.
- Steppaj yürüyüşü: Sinir hasarı sonucu ortaya çıkar. Ayak bileği kasları zayıfladığı için ayak parmakları yerde sürüklenir. Bu nedenle bacaklar yüksekçe kaldırılır. Diyabet, omurilik yaralanması veya periferik nöropati gibi durumlarda görülür.
Yürüme Bozukluğunun Teşhisi
Yürüme bozukluğunun teşhisi için, öncelikle kişinin tıbbi öyküsü, şikayetleri ve ilaç kullanımı sorgulanır. Ardından fizik muayene yapılır. Fizik muayenede, kişinin yürüyüşü, duruşu, denge ve koordinasyonu, kas tonusu ve gücü, eklem hareket açıklığı, duyu ve refleksleri değerlendirilir.
Yürüme bozukluğunun nedenini belirlemek için bazı laboratuvar ve görüntüleme testleri de yapılabilir. Bu testler arasında şunlar sayılabilir:
- Kan testi: Kan şekeri, kolesterol, elektrolit, vitamin ve mineral seviyelerini ölçmek için yapılır.
- İdrar testi: Böbrek fonksiyonlarını, enfeksiyonu veya diyabeti tespit etmek için yapılır.
- Elektromiyografi (EMG): Kasların ve sinirlerin elektriksel aktivitesini ölçmek için yapılır.
- Sinir ileti hızı (NİH): Sinirlerin elektriksel uyarıları iletmelerini ölçmek için yapılır.
- Bilgisayarlı tomografi (BT): Beyin veya omuriliğin kesitsel görüntülerini almak için yapılır.
- Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): Beyin veya omuriliğin ayrıntılı görüntülerini almak için yapılır.
Yürüme Bozukluğunun Tedavisi
Yürüme bozukluğunun tedavisi, nedenine, şiddetine ve kişinin durumuna göre değişir. Tedavinin amacı, yürüme bozukluğuna neden olan hastalığı tedavi etmek, yürüyüşün kalitesini ve güvenliğini artırmak, ağrıyı azaltmak ve yaşam kalitesini iyileştirmektir.
Yürüme bozukluğunun tedavisinde şu yöntemler kullanılabilir:
- İlaç tedavisi: Yürüme bozukluğuna neden olan hastalığın belirtilerini azaltmak veya kontrol altına almak için ilaçlar verilebilir. Örneğin, Parkinson hastalığında dopamin artırıcı ilaçlar, spastisitede kas gevşetici ilaçlar, diyabette kan şekeri düzenleyici ilaçlar kullanılabilir.
- Fizik tedavi: Yürüme bozukluğuna bağlı olarak gelişen kas güçsüzlüğü, spastisite, denge bozukluğu gibi sorunları gidermek için fizik tedavi uygulanabilir. Fizik tedavi kapsamında egzersizler, masaj, sıcak-soğuk uygulamaları, elektrik stimülasyonu gibi yöntemler kullanılabilir.
- Ortez veya protez: Yürümeyi kolaylaştırmak veya desteklemek için bacaklara veya ayaklara takılan cihazlardır. Ortezler, vücudun kendi parçasını destekleyen cihazlardır. Protezler ise vücudun kaybedilen parçasını yerine koyan cihazlardır. Örneğin, ayak bileği ortezi, diz ortezi, bacak protezi gibi cihazlar kullanılabilir.
- Yardımcı araçlar: Yürümeyi kolaylaştırmak veya güvenli hale getirmek için kullanılan araçlardır. Yardımcı araçlar arasında baston, yürüteç, tekerlekli sandalye gibi araçlar sayılabilir.
- Cerrahi tedavi: Yürümeyi engelleyen veya zorlaştıran yapısal sorunları düzeltmek için yapılır. Örneğin, kırık kemiklerin onarılması, eklemlerin değiştirilmesi, sinirlerin serbestleştirilmesi veya tümörlerin çıkarılması gibi cerrahi işlemler uygulanabilir.
Yürüme bozukluğu olan kişilerin hangi egzersizleri yapması önerilir?
Yürüme bozukluğu olan kişilerin yapması önerilen egzersizler, yürüme bozukluğunun nedenine, şiddetine ve kişinin durumuna göre değişebilir. Ancak genel olarak, yürüme bozukluğu olan kişilerin yürüyüş kalitesini ve güvenliğini artırmak, ağrıyı azaltmak ve yaşam kalitesini iyileştirmek için düzenli egzersiz yapmaları tavsiye edilir.
Yürüme bozukluğu olan kişilerin yapabileceği bazı egzersizler şunlardır:
- Basit yürüyüş egzersizleri: Bu egzersizlerde, kişinin evde yapabileceği basit yürüyüş hareketleri önerilir. Örneğin, yatakta yüzük oyunu gibi basit yürüyüş hareketleri yapılabilir.
- Yürüyüş koordinasyon egzersizleri: Bu egzersizlerde, kişinin yürüyüş koordinasyonunu geliştirme amacıyla özel hareketler yapılır. Örneğin, bir çizgi üzerinde ileri ve geri yürümek, ayak parmakları üzerinde durmak, topuk ve ayak parmakları arasında ağırlık değiştirmek gibi hareketler yapılabilir.
- İskelet kası güçlendirme egzersizleri: Bu egzersizlerde, kişinin iskelet kaslarını güçlendirme amacıyla özel hareketler yapılır. Örneğin, bacak kaldırma, bacak bükme, bacak açma gibi hareketler yapılabilir.
- Germe egzersizleri: Bu egzersizlerde, kişinin kaslarını esnetme ve gevşetme amacıyla özel hareketler yapılır. Örneğin, bacak germe, bel germe, boyun germe gibi hareketler yapılabilir.
- Denge egzersizleri: Bu egzersizlerde, kişinin denge becerisini geliştirme amacıyla özel hareketler yapılır. Örneğin, tek bacak üzerinde durmak, topa vurmak, sandalyeye oturup kalkmak gibi hareketler yapılabilir.
Bu egzersizleri yaparken, kişinin doktorunun veya fizyoterapistinin önerilerine uygun şekilde hareket etmesi, ağrı veya rahatsızlık hissettiği durumlarda durması ve gerektiğinde yardımcı araçları kullanması önemlidir. Ayrıca, bu egzersizleri düzenli olarak yapmanın yanında sağlıklı bir beslenme ve yaşam tarzı da yürüme bozukluğunun önlenmesi veya geciktirilmesi için faydalı olacaktır.
Yürüme bozukluğu olan kişilerin hangi yiyecekleri tüketmesi önerilir?
Yürüme bozukluğu olan kişilerin tüketmesi önerilen yiyecekler, yürüme bozukluğunun nedenine ve kişinin sağlık durumuna göre değişebilir. Ancak genel olarak, yürüme bozukluğunu önlemek veya geciktirmek için sağlıklı bir beslenme planı izlemek önemlidir. Sağlıklı bir beslenme planı, şu özelliklere sahip olmalıdır:
- Yeterli ve dengeli miktarda protein, karbonhidrat, yağ, vitamin, mineral ve su içermelidir.
- Kalori alımını ihtiyaca göre ayarlamalıdır. Fazla kilo veya obezite, yürüme bozukluğunu artırabilir.
- Lifli gıdalar, sebze ve meyveler, tam tahıllar, baklagiller gibi sindirimi kolaylaştıran ve bağırsak sağlığını koruyan gıdalar tüketilmelidir.
- Kalsiyum, magnezyum, fosfor, D vitamini gibi kemik sağlığı için gerekli olan besin maddeleri yeterli miktarda alınmalıdır. Süt ve süt ürünleri, yeşil yapraklı sebzeler, kuruyemişler, balık gibi gıdalar bu besin maddelerini içerir.
- Potasyum, sodyum, klor gibi elektrolit dengesini sağlayan besin maddeleri yeterli miktarda alınmalıdır. Muz, patates, domates, avokado gibi gıdalar potasyum içerir. Tuz ise sodyum ve klor içerir. Ancak tuz alımının fazla olması kan basıncını yükseltebilir.
- B12 vitamini, folat, E vitamini gibi yürüme bozukluğuna neden olabilecek eksiklikleri önlemek için gerekli olan besin maddeleri yeterli miktarda alınmalıdır. Hayvansal gıdalar, yumurta, peynir gibi gıdalar B12 vitamini içerir. Yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller, portakal gibi gıdalar folat içerir. Bitkisel yağlar, tohumlar, fındık gibi gıdalar E vitamini içerir.
- Antioksidanlar açısından zengin olan gıdalar tüketilmelidir. Antioksidanlar, vücutta oksidatif stresi azaltarak hücre hasarını önleyebilir. Kuşburnu, nar, böğürtlen, çilek gibi gıdalar antioksidan içerir.
- Alkol ve sigara kullanımından kaçınılmalıdır. Alkol ve sigara, vücutta toksik etki yaparak sinir sistemi ve kas iskelet sistemi üzerinde zararlı olabilir.
Bu yiyecekleri tüketmek yürüme bozukluğunu tamamen tedavi etmez ancak yürüme bozukluğunun nedenlerini azaltabilir veya semptomlarını hafifletebilir. Ayrıca bu yiyecekleri tüketmenin yanında düzenli egzersiz yapmak da yürüme bozukluğunu önlemek veya geciktirmek için faydalı olacaktır.
Yürüme bozukluğunu önlemek için ne yapabilirim?
Yürüme bozukluğunu önlemek için ne yapabileceğiniz hakkında size bazı tavsiyeler verebilirim. Ancak, bu tavsiyeler tıbbi bir tavsiye değildir ve doktorunuza danışmadan uygulamayınız. Doktorunuz size en uygun tedavi planını belirleyecektir.
Yürüme bozukluğunu önlemek için yapabileceğiniz bazı şeyler şunlardır:
- Sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek: Düzenli egzersiz yapmak, yeterli beslenmek, sigara ve alkol kullanmamak, kronik hastalıkları kontrol altında tutmak ve düzenli sağlık kontrolleri yaptırmak yürüme bozukluğunun nedenlerini azaltabilir veya semptomlarını hafifletebilir.
- Yürüme bozukluğuna neden olan hastalığı tedavi etmek: Yürüme bozukluğu, altta yatan bir hastalığın veya sorunun belirtisi olabilir. Bu nedenle, yürüme bozukluğu olan kişilerin doktora başvurması ve uygun teşhis ve tedavi alması gerekir. Tedavi yöntemleri, hastalığın nedenine, şiddetine ve kişinin durumuna göre değişir. İlaç tedavisi, fizik tedavi, ortezi veya protez, yardımcı araçlar veya cerrahi tedavi gibi yöntemler kullanılabilir.
- Yürüyüş kalitesini ve güvenliğini artırmak: Yürüme bozukluğu olan kişiler, güvenli bir şekilde yürüyebilmek için doktorunun veya fizyoterapistinin önerilerine uygun şekilde hareket etmeli, ağrı veya rahatsızlık hissettiği durumlarda durmalı ve gerektiğinde yardımcı araçları kullanmalıdır. Ayrıca, zeminin kaygan, eşitsiz veya engelli olmamasına, ışığın yeterli olmasına, dengeyi sağlamak için duvarlara veya mobilyalara tutunmaya ve düşmeyi önlemek için evde halı, kablo gibi nesneleri kaldırmaya dikkat etmelidir.
- Basit yürüyüş egzersizleri yapmak: Bu egzersizlerde, kişinin evde yapabileceği basit yürüyüş hareketleri önerilir. Örneğin, yatakta yüzük oyunu gibi basit yürüyüş hareketleri yapılabilir.
- Yürüyüş koordinasyon egzersizleri yapmak: Bu egzersizlerde, kişinin yürüyüş koordinasyonunu geliştirme amacıyla özel hareketler yapılır. Örneğin, bir çizgi üzerinde ileri ve geri yürümek, ayak parmakları üzerinde durmak, topuk ve ayak parmakları arasında ağırlık değiştirmek gibi hareketler yapılabilir.
- İskelet kası güçlendirme egzersizleri yapmak: Bu egzersizlerde, kişinin iskelet kaslarını güçlendirme amacıyla özel hareketler yapılır. Örneğin, bacak kaldırma, bacak bükme, bacak açma gibi hareketler yapılabilir.
- Germe egzersizleri yapmak: Bu egzersizlerde, kişinin kaslarını esnetme ve gevşetme amacıyla özel hareketler yapılır. Örneğin, bacak germe, bel germe, boyun germe gibi hareketler yapılabilir.
- Denge egzersizleri yapmak: Bu egzersizlerde, kişinin denge becerisini geliştirme amacıyla özel hareketler yapılır. Örneğin, tek bacak üzerinde durmak, topa vurmak, sandalyeye oturup kalkmak gibi hareketler yapılabilir.
Yürüme Bozukluğu İçin Sıkça Sorulan Sorular
Yürüme bozukluğu ile ilgili sıkça sorulan bazı sorular ve cevapları şunlardır:
Yürüme bozukluğu yaşlanmanın normal bir sonucu mudur?
Hayır, yürüme bozukluğu yaşlanmanın normal bir sonucu değildir. Yürüme bozukluğu, altta yatan bir hastalığın veya sorunun belirtisi olabilir. Bu nedenle, yürüme bozukluğu olan kişilerin doktora başvurması ve teşhis ve tedavi alması gerekir.
Yürüme bozukluğu nasıl önlenir veya geciktirilir?
Yürüme bozukluğunu önlemek veya geciktirmek için, sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek, düzenli egzersiz yapmak, yeterli beslenmek, sigara ve alkol kullanmamak, kronik hastalıkları kontrol altında tutmak ve düzenli sağlık kontrolleri yaptırmak önemlidir.
Yürüme bozukluğu olan kişiler nasıl güvenli bir şekilde yürüyebilir?
Yürüme bozukluğu olan kişiler, güvenli bir şekilde yürüyebilmek için şu tavsiyelere uyabilir:
- Doktorun önerdiği ilaçları düzenli olarak almak
- Fizik tedavi egzersizlerini yapmak
- Ortez, protez veya yardımcı araçları kullanmak
- Ayakkabıların rahat ve uygun olmasına dikkat etmek
- Zeminin kaygan, eşitsiz veya engelli olmamasına dikkat etmek
- Işığın yeterli olmasına dikkat etmek
- Dengeyi sağlamak için duvarlara veya mobilyalara tutunmak
- Düşmeyi önlemek için evde halı, kablo gibi nesneleri kaldırmak
Yürüme Bozukluğu Nedir, Nedenleri ve Tedavisi Nelerdir: Sonuç
Yürüme bozukluğu, kişinin yürüme eylemini normal şekilde gerçekleştirememesi veya yürüyüşünün anormal olması durumudur. Yürüme bozukluğunun pek çok farklı nedeni olabilir ve kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, yürüme bozukluğu olan kişilerin doktora başvurması ve uygun teşhis ve tedavi alması gerekir.
