Diyabetik Nöropati: Şeker Hastalığının Bacak ve Ayaklara Etkisi

Diyabetik Nöropati: Şeker Hastalığının Bacak ve Ayaklara Etkisi

Diyabetik nöropati, şeker hastalığının sinir sistemine verdiği zarar sonucu ortaya çıkan bir komplikasyondur. Bacak ve ayaklarda uyuşma, yanma, ağrı, karıncalanma gibi belirtiler gösterebilir. Bu makalede, diyabetik nöropatinin nedenleri, belirtileri, tanısı, tedavisi ve önlenmesi hakkında bilgi edinebilirsiniz.

Diyabet, yani şeker hastalığı, kan şekeri seviyesinin normalden yüksek olması durumudur. Kan şekeri seviyesi, pankreasın ürettiği insülin hormonu tarafından kontrol edilir. İnsülin, kan şekerini hücrelere taşıyarak enerji sağlar. Diyabetli kişilerde, insülin yeterli miktarda üretilmez, etkisiz çalışır veya her ikisi birden olur. Bu da kan şekerinin yükselmesine ve vücutta çeşitli sorunlara yol açar.

Diyabetin en sık görülen komplikasyonlarından biri de diyabetik nöropatidir. Diyabetik nöropati, diyabetin sinir sistemine verdiği zarar sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Sinir sistemi, vücudun çeşitli bölgelerindeki duyu, hareket ve organ fonksiyonlarını sağlar. Diyabetik nöropati, sinirlerin hasar görmesi nedeniyle bu fonksiyonların bozulmasına neden olur.

Diyabetik nöropati, vücudun farklı bölgelerini etkileyebilir. En sık görülen tipi, periferik nöropatidir. Periferik nöropati, el, kol, bacak ve ayaklardaki sinirleri etkiler. Bu makalede, periferik nöropatinin bacak ve ayaklarda neden olduğu belirtiler, tanı, tedavi ve önleme yöntemleri hakkında bilgi vereceğiz.

Bacak ve Ayaklarda Diyabetik Nöropatinin Belirtileri Nelerdir?

Bacak ve ayaklarda diyabetik nöropatinin belirtileri, kişiden kişiye değişebilir. Genellikle, belirtiler yavaş yavaş başlar ve zamanla kötüleşir. Bazı kişilerde hiç belirti olmayabilir. Bacak ve ayaklarda diyabetik nöropatinin en yaygın belirtileri şunlardır:

• Uyuşma, yanma, ağrı, karıncalanma, iğnelenme, batma, elektrik çarpması gibi duyusal değişiklikler
• Dokunma, sıcaklık, basınç, ağrı gibi duyuların azalması veya kaybı
• Yaralanma, kesik, enfeksiyon gibi durumları fark etmeme veya geç fark etme
• Kas gücü ve reflekslerin azalması
• Kas krampları, kasılma, seğirme, titreme gibi kas hareketlerinde bozulma
• Ayak şeklinde veya kemik yapısında değişiklikler
• Ayak tırnaklarında kalınlaşma, sararma, kırılma gibi anormallikler
• Ayaklarda kuruluk, çatlaklar, yaralar, nasır, nasır, mantar enfeksiyonu gibi cilt problemleri
• Ayak bileği veya ayakta şişlik, kızarıklık, iltihaplanma, sıcaklık artışı gibi iltihabi belirtiler

Bacak ve ayaklarda diyabetik nöropatinin belirtileri, gündüz veya gece, dinlenirken veya hareket ederken ortaya çıkabilir. Belirtiler, bacak ve ayaklarda simetrik veya asimetrik olabilir. Yani, her iki bacak ve ayakta eşit derecede veya farklı derecelerde görülebilir.

Diyabetik Nöropati Nasıl Teşhis Edilir?

Diyabetik nöropati, genellikle diyabet tanısı konmuş kişilerde yapılır. Diyabet tanısı, kan şekeri seviyesinin ölçülmesi ile konur. Kan şekeri seviyesi, açlık kan şekeri, tokluk kan şekeri, oral glukoz tolerans testi veya HbA1c testi ile belirlenebilir.

Diyabetik nöropati tanısı için, doktorunuz şunları yapabilir:

• Tıbbi öykünüzü almak: Diyabet süreniz, kan şekeri kontrolünüz, bacak ve ayaklarda belirtileriniz, ilaç kullanımınız, alkol ve sigara alışkanlıklarınız, ailede diyabet veya nöropati öyküsü gibi bilgileri sorabilir.
• Fizik muayene yapmak: Bacak ve ayaklarınızın görünümünü, şeklini, rengini, sıcaklığını, nabzını, tırnaklarınızı, cildinizi, yaralarınızı, enfeksiyonlarınızı kontrol edebilir. Ayrıca, bacak ve ayaklarınızın duyu, kas gücü, refleks, denge ve koordinasyonunu test edebilir.
• Laboratuvar testleri istemek: Kan ve idrar testleri ile kan şekeri seviyenizi, böbrek fonksiyonlarınızı, enfeksiyon varlığını, vitamin eksikliğini, tiroid hormonlarını, bağışıklık sistemini, iltihaplanma belirteçlerini ölçebilir.
• Sinir ileti testleri yapmak: Elektromiyografi (EMG) ve sinir ileti çalışması (NCS) gibi testler ile sinirlerin elektriksel aktivitesini ve iletim hızını ölçebilir. Bu testler, sinir hasarının derecesini, yerini ve tipini belirlemeye yardımcı olabilir.
• Görüntüleme testleri yapmak: Röntgen, ultrason, manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gibi testler ile bacak ve ayaklardaki kemik, kas, tendon, bağ, damar ve sinir yapılarını görüntüleyebilir. Bu testler, diyabetik nöropatiye bağlı veya bağımsız olarak gelişen diğer sorunları tespit etmeye yardımcı olabilir.

Diyabetik Nöropati Nasıl Tedavi Edilir?

Diyabetik nöropati, tamamen tedavi edilemeyen bir durumdur. Ancak, tedavi ile sinir hasarının ilerlemesi yavaşlatılabilir, belirtiler azaltılabilir, komplikasyonlar önlenmeye çalışılabilir. Diyabetik nöropatinin tedavisi, şunları içerebilir:

• Ağrı kesici ilaçlar: Diyabetik nöropatinin en sık görülen belirtisi olan ağrı, çeşitli ilaçlar ile tedavi edilebilir. Ağrı kesici ilaçlar arasında, antidepresanlar, antikonvülzanlar, opioidler, topikal kremler, yama ve jeller bulunur. Bu ilaçlar, sinirlerin ağrı sinyallerini iletimini engelleyerek veya beyindeki ağrı algısını değiştirerek etki eder. Ağrı kesici ilaçlar, doktorunuzun önerisi ve reçetesi ile kullanılmalıdır. Yan etkileri, dozu, etkileşimi ve alerjisi olan ilaçlardan kaçınılmalıdır.
• Kan şekeri kontrolü: Diyabetik nöropatinin en önemli tedavi yöntemi, kan şekeri seviyesinin normal aralıkta tutulmasıdır. Kan şekeri kontrolü, insülin veya oral antidiyabetik ilaçlar, sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, kilo kontrolü, sigara ve alkol bırakma gibi yaşam tarzı değişiklikleri ile sağlanabilir. Kan şekeri kontrolü, sinir hasarının ilerlemesini yavaşlatır, belirtileri hafifletir ve komplikasyon riskini azaltır.
• Fizik tedavi: Diyabetik nöropati, bacak ve ayaklarda kas gücü, hareketlilik, denge ve koordinasyonu bozabilir. Bu durum, yürüme, durma, oturma, kalkma gibi günlük aktiviteleri zorlaştırabilir. Fizik tedavi, bacak ve ayaklarda kasları güçlendirmek, esnekliği artırmak, ağrıyı azaltmak, dolaşımı iyileştirmek, yaraları iyileştirmek ve fonksiyonu geri kazanmak için uygulanabilir. Fizik tedavi, egzersizler, masaj, elektrik stimülasyonu, sıcak-soğuk uygulaması, lazer tedavisi gibi yöntemler içerebilir.
• Ayak bakımı: Diyabetik nöropati, ayaklarda duyu kaybına neden olabilir. Bu da, ayaklarda oluşan yaralanma, kesik, enfeksiyon gibi sorunları fark etmeyi zorlaştırabilir. Ayaklarda gelişen sorunlar, tedavi edilmezse, kangren, ülser, kemik enfeksiyonu gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle, diyabetik nöropatili kişilerin, ayak bakımına özen göstermeleri gerekir.

Ayak bakımı, şunları içerir:

• Ayakları her gün yıkamak, kurulamak, nemlendirmek
• Ayaklarda yara, kesik, çatlak, nasır, mantar, şişlik, kızarıklık gibi anormallikleri kontrol etmek
• Ayaklarda sorun fark edildiğinde, doktora başvurmak
• Ayak tırnaklarını düzgün kesmek, törpülemek, pedikür yaptırmak
• Pamuklu, yün veya ipek çorap giymek, sentetik veya dar çoraplardan kaçınmak
• Ayaklara uygun, rahat, geniş, deri ayakkabı giymek, plastik veya sert ayakkabılardan kaçınmak
• Ayakkabı içinde yabancı cisim olup olmadığını kontrol etmek
• Ayakları sıcak tutmak, soğuktan korumak
• Ayakları sıcak suya veya ısıtıcıya yaklaştırmamak, yanık riski oluşturabilecek durumlardan kaçınmak
• Ayakları çıplak yere basmamak, kesici veya batıcı cisimlere dikkat etmek
• Sigara içmemek, alkol kullanmamak, ayaklardaki kan dolaşımını bozmamak

Diyabetik Nöropati Nasıl Önlenir?

Diyabetik nöropati, diyabetin uzun süreli ve kötü kontrol edilmesi sonucu gelişir. Bu nedenle, diyabetik nöropatiyi önlemenin en etkili yolu, diyabeti önlemek veya iyi kontrol etmektir. Diyabeti önlemek veya kontrol etmek için, şunları yapabilirsiniz:

• Sağlıklı beslenmek: Karbonhidrat, protein, yağ, vitamin, mineral ve lif dengesine dikkat etmek, şeker, tuz, yağ, un, işlenmiş gıdalardan kaçınmak, sebze, meyve, tam tahıl, baklagil, kuruyemiş, süt ve süt ürünleri tüketmek, öğün atlamamak, porsiyon kontrolü yapmak, su içmek
• Düzenli egzersiz yapmak: Haftada en az 150 dakika orta şiddette aerobik egzersiz (yürüyüş, bisiklet, yüzme, dans, koşu vb.) ve haftada en az 2 gün kas güçlendirici egzersiz (ağırlık kaldırma, direnç bandı, pilates, yoga vb.) yapmak, hareketsiz kalmamak, merdiven çıkmak, yürümek, bahçe işleri yapmak gibi fiziksel aktiviteleri artırmak
• Kilo kontrolü yapmak: Vücut kitle indeksini (VKİ) normal aralıkta tutmak, fazla kilolardan kurtulmak, bel çevresini eritmek, obeziteyi önlemek veya tedavi etmek
• Sigara ve alkol bırakmak: Sigara ve alkol, kan şekeri seviyesini yükseltir, kan damarlarını ve sinirleri hasarlandırır, diyabet ve diyabetik nöropati riskini artırır. Bu nedenle, sigara ve alkol kullanımı bırakılmalı veya en aza indirilmelidir.
• Düzenli sağlık kontrolleri yaptırmak: Diyabet ve diyabetik nöropati, belirti vermeden ilerleyebilir. Bu nedenle, erken tanı ve tedavi için, düzenli olarak kan şekeri seviyesini ölçtürmek, doktorunuzun önerdiği testleri yaptırmak, bacak ve ayak sağlığınızı takip etmek gerekir.

Sıkça Sorulan Sorular

Diyabetik nöropati kaç tip olabilir?

Diyabetik nöropati, sinir sisteminin farklı bölümlerini etkileyebilir. Sinir sistemi, somatik ve otonom olmak üzere iki ana bölüme ayrılır. Somatik sinir sistemi, duyu ve hareketi sağlar. Otonom sinir sistemi, organların çalışmasını düzenler. Diyabetik nöropati, bu iki bölümü de etkileyebilir. Diyabetik nöropatinin dört ana tipi vardır:

• Periferik nöropati: Somatik sinir sisteminin el, kol, bacak ve ayaklardaki sinirlerini etkiler. En sık görülen diyabetik nöropati tipidir. Bacak ve ayaklarda uyuşma, yanma, ağrı, karıncalanma gibi belirtiler verir.
• Otonom nöropati: Otonom sinir sisteminin kalp, sindirim sistemi, idrar yolları, cinsel organlar, ter bezleri, gözler gibi organlardaki sinirlerini etkiler. Çeşitli organlarda fonksiyon bozukluğuna neden olur. Kalp atış hızında düzensizlik, tansiyon düşmesi, mide boşalmasında gecikme, kabızlık, ishal, idrar yapamama, idrar kaçırma, cinsel işlev bozukluğu, terleme azalması, göz bebeği tepkisinde azalma gibi belirtiler verir.
• Proksimal nöropati: Somatik sinir sisteminin kalça, uyluk, bacak ve ayaklardaki büyük sinirlerini etkiler. Genellikle tek taraflı olarak görülür. Bacaklarda ağrı, kas erimesi, güçsüzlük, yürüme zorluğu gibi belirtiler verir.
• Fokal nöropati: Somatik sinir sisteminin vücudun herhangi bir bölgesindeki tek bir siniri etkiler. Ani ve şiddetli olarak başlar. Göz, yüz, kulak, boyun, omuz, kol, el, bacak, ayak gibi bölgelerde ağrı, uyuşma, felç, kasılma gibi belirtiler verir.

Diyabetik nöropati neden olur?

Diyabetik nöropati, diyabetin uzun süreli ve kötü kontrol edilmesi sonucu oluşur. Diyabet, kan şekeri seviyesinin normalden yüksek olması durumudur. Kan şekeri seviyesi, pankreasın ürettiği insülin hormonu tarafından kontrol edilir. İnsülin, kan şekerini hücrelere taşıyarak enerji sağlar. Diyabetli kişilerde, insülin yeterli miktarda üretilmez, etkisiz çalışır veya her ikisi birden olur. Bu da kan şekerinin yükselmesine ve vücutta çeşitli sorunlara yol açar.

• Yüksek kan şekeri seviyesi, sinirleri çeşitli şekillerde hasarlandırabilir. Örneğin, yüksek kan şekeri seviyesi, sinir hücrelerinin içine giren glikozun fazla miktarda sorbitol adlı bir maddeye dönüşmesine neden olur. Sorbitol, sinir hücrelerinin su kaybetmesine ve kurumasına neden olur. Bu da, sinir hücrelerinin işlevini bozar.
• Yüksek kan şekeri seviyesi, ayrıca, sinirleri besleyen kan damarlarının daralmasına ve tıkanmasına neden olur. Bu da, sinirlere yeterli oksijen ve besin ulaşmasını engeller. Bu da, sinir hücrelerinin ölmesine veya zayıflamasına neden olur.
• Yüksek kan şekeri seviyesi, aynı zamanda, sinir hücrelerinin zarlarında bulunan yağ asitlerinin yapısını değiştirir. Bu da, sinir hücrelerinin elektriksel sinyalleri iletmelerini zorlaştırır. Bu da, sinir hücrelerinin iletişimini bozar.
• Yüksek kan şekeri seviyesi, son olarak, sinir hücrelerinin büyümesini ve onarılmasını sağlayan faktörlerin üretimini azaltır. Bu da, sinir hücrelerinin yenilenmesini ve iyileşmesini engeller.

Tüm bu mekanizmalar, diyabetin sinir sistemine verdiği zararın nedenleridir. Bu zarar, diyabetin süresi, şiddeti, kontrolü, yaş, cinsiyet, genetik, alkol, sigara, obezite, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir.

Diyabetik nöropati nasıl ilerler?

Genellikle, diyabet tanısı konduktan 10 yıl sonra ortaya çıkar. Ancak, bazı kişilerde, diyabet tanısı konmadan önce de gelişebilir. Diyabetik nöropati, yavaş ve ilerleyici bir süreçtir. Başlangıçta, sinir hasarı hafif ve geri dönüşümlü olabilir. Ancak, zamanla, sinir hasarı şiddetli ve kalıcı hale gelebilir.

Diyabetik nöropatinin ilerlemesi, kan şekeri kontrolüne bağlıdır. Kan şekeri seviyesi normal aralıkta tutulursa, sinir hasarı yavaşlar veya durur. Kan şekeri seviyesi yüksek tutulursa, sinir hasarı hızlanır ve artar. Bu nedenle, diyabetik nöropatili kişilerin, kan şekeri seviyelerini düzenli olarak ölçtürmeleri, doktorunun önerdiği ilaç, beslenme ve egzersiz planına uymaları, yaşam tarzı değişiklikleri yapmaları gerekir.

Nöropati, ilerledikçe, bacak ve ayaklarda duyu kaybına neden olur. Bu da, bacak ve ayaklarda oluşan yaralanma, kesik, enfeksiyon gibi sorunları fark etmeyi zorlaştırır. Bacak ve ayaklarda gelişen sorunlar, tedavi edilmezse, kangren, ülser, kemik enfeksiyonu gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu komplikasyonlar, bacak ve ayaklarda doku kaybına, amputasyona, hatta ölüme neden olabilir. Bu nedenle, diyabetik nöropatili kişilerin, bacak ve ayak sağlıklarına özen göstermeleri, ayak bakımı yapmaları, ayaklarda sorun fark ettiklerinde doktora başvurmaları gerekir.

Sonuç: Diyabetik Nöropati

Diyabetik nöropati, şeker hastalığının sinir sistemine verdiği zarar sonucu ortaya çıkan bir komplikasyondur. Bacak ve ayaklarda uyuşma, yanma, ağrı, karıncalanma gibi belirtiler gösterebilir. Diyabetik nöropati, tamamen tedavi edilemeyen bir durumdur. Ancak, tedavi ile sinir hasarının ilerlemesi yavaşlatılabilir, belirtiler azaltılabilir, komplikasyonlar önlenmeye çalışılabilir. Hastalığın tedavisi, kan şekeri kontrolü, ağrı kesici ilaçlar, fizik tedavi, ayak bakımı gibi yöntemler içerir. Diyabetik nöropatiyi önlemenin en etkili yolu, diyabeti önlemek veya iyi kontrol etmektir. Diyabeti önlemek veya kontrol etmek için, sağlıklı beslenmek, düzenli egzersiz yapmak, kilo kontrolü yapmak, sigara ve alkol bırakmak, düzenli sağlık kontrolleri yaptırmak gerekir.