Diyabetik Ayak Yarası (Şeker Yarası) Nedir, Tedavisi Nasıl Yapılır?

Diyabetik Ayak Yarası Nedir, Tedavisi Nasıl Yapılır?

Diyabetik ayak yarası, şeker hastalığına bağlı olarak ayaklarda oluşan ve iyileşmesi zor olan yaralardır. Bu yaralar, enfeksiyon, kangren ve ayak kaybı gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu makalede, diyabetik ayak yarasının nedenleri, belirtileri, tanısı, tedavisi ve önlenmesi hakkında bilgi edinebilirsiniz.

Diyabet, yani şeker hastalığı, vücutta kan şekeri düzeyinin normalden yüksek olması durumudur. Kan şekeri, vücudun enerji kaynağıdır ve insülin hormonu tarafından düzenlenir. Diyabet hastalarında, insülin yetersizliği veya direnci nedeniyle kan şekeri dengesi bozulur. Bu da vücutta birçok organ ve sistemde hasara neden olur.

Diyabetin en sık etkilediği organlardan biri de ayaklardır. Diyabet, uzun süre kontrol altında tutulmazsa, ayaklarda damar ve sinir uçlarında tahribata yol açar. Bu da ayaklarda his kaybı, şekil bozukluğu, kuruluk, çatlaklık, nasır, enfeksiyon ve yara gibi sorunlara neden olur. Bu yaralar, “diyabetik ayak yarası” veya “şeker yarası” olarak adlandırılır.

Diyabetik ayak yarası, diyabet hastalarının yaklaşık %10-15’inde görülen ve hayat kalitesini önemli ölçüde azaltan bir durumdur. Diyabetik ayak yarası, iyileşmesi çok zor olan ve tedavi edilmediğinde kangren ve ayak kaybı gibi ciddi sonuçlara yol açabilen bir yaradır. Bu nedenle, diyabetik ayak yarasının erken tanısı, tedavisi ve önlenmesi çok önemlidir.

Diyabetik Ayak Yarasının Nedenleri

Diyabetik ayak yarasının temel nedeni, diyabet hastalığıdır. Diyabet, kan şekerinin yüksek olması nedeniyle, ayaklarda iki temel soruna yol açar: nöropati ve iskemi.

• Nöropati, sinirlerin hasar görmesi anlamına gelir. Diyabet, ayaklarda duyu, motor ve otonom sinirleri etkileyerek nöropatiye neden olur. Bu da şu sonuçlara yol açar:
• Duyu sinirleri hasar gördüğünde, ayaklarda his kaybı oluşur. Bu da, ayaklarda oluşan yaralanma, yanma, kesilme, enfeksiyon gibi sorunları fark etmeyi zorlaştırır. Ayrıca, his kaybı nedeniyle, ayaklara uygun olmayan ayakkabı, çorap, tırnak kesimi gibi faktörler de yara oluşumuna katkıda bulunur.
• Motor sinirleri hasar gördüğünde, ayak kaslarında zayıflama ve atrofi oluşur. Bu da, ayaklarda şekil bozukluğu, çekiç parmak, pençe parmak, kemik çıkıntıları, basınç bölgeleri gibi sorunlara neden olur. Bu sorunlar da, ayaklarda yara oluşumuna zemin hazırlar.
• Otonom sinirleri hasar gördüğünde, ayak derisinde kuruluk, çatlaklık, pul pul dökülme, terleme bozukluğu gibi sorunlar oluşur. Bu da, ayak derisinin bariyer fonksiyonunu bozar ve enfeksiyon riskini artırır.
• İskemi, damarların tıkanması veya daralması anlamına gelir. Diyabet, ayaklarda küçük ve büyük damarları etkileyerek iskemiye neden olur. Bu da şu sonuçlara yol açar:
• Damarlar tıkandığında veya daraldığında, ayaklara yeterli kan ve oksijen ulaşmaz. Bu da, yara iyileşmesini geciktirir ve kangren gelişme riskini artırır.
• Damarlar tıkandığında veya daraldığında, ayaklarda ağrı, uyuşma, karıncalanma, renk değişikliği, soğukluk, nabız kaybı gibi belirtiler oluşur. Bu belirtiler, kritik bacak iskemisi adı verilen ve acil tedavi gerektiren bir durumun habercisi olabilir.

Diyabetik ayak yarasının diğer nedenleri arasında şunlar sayılabilir:

1. Tırnak batması, nasır, siğil, mantar enfeksiyonu gibi ayak sağlığını bozan durumlar
2. Ayaklara uygun olmayan, dar, sert, yüksek topuklu ayakkabılar veya kirli, buruşuk, sıkı çoraplar
3. Ayaklara yabancı cisim batması, kesilme, yanma, donma, ezilme gibi travmatik durumlar
4. Sigara, alkol, obezite, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, böbrek hastalığı, kalp hastalığı gibi diyabetin seyrini kötüleştiren faktörler

Diyabetik Ayak Yarasının Belirtileri

Diyabetik ayak yarasının belirtileri, yaranın yerine, büyüklüğüne, derinliğine, enfeksiyon durumuna ve damar tıkanıklığına bağlı olarak değişebilir. Genel olarak, diyabetik ayak yarasının belirtileri şunlardır:

1. Ayaklarda kızarıklık, şişlik, ısı artışı, akıntı, kötü koku gibi enfeksiyon belirtileri
2. Ayaklarda ağrı, uyuşma, karıncalanma, yanma, batma gibi nöropati belirtileri
3. Ayaklarda solukluk, morarma, soğukluk, nabız kaybı, tırnaklarda kalınlaşma, kıllarda azalma gibi iskemi belirtileri
4. Ayaklarda şekil bozukluğu, kemik çıkıntıları, basınç bölgeleri, nasır, çatlak, yara gibi yapısal bozukluklar

Diyabetik ayak yarası, genellikle ayak tabanında, parmak aralarında, parmak uçlarında, topukta veya ayak bileğinde görülür. Yara, yüzeysel, derin, nekrotik (ölü doku içeren) veya enfekte olabilir. Yara, kemik veya eklem tutulumu olup olmadığına göre de sınıflandırılabilir.

Diyabetik ayak yarasının en sık kullanılan sınıflandırma yöntemi Wagner Sınıflandırması’dır. Bu yönteme göre, diyabetik ayak yarası şu şekilde evrelere ayrılır:

• Evre 0: Sağlıklı cilt, ancak risk faktörleri mevcut
• Evre 1: Yüzeyel ülser, cilt altı dokusu tutulmamış
• Evre 2: Derin ülser, tendon, kapsül veya kemik tutulumu olmayan
• Evre 3: Kemik veya eklem tutulumu olan ülser
• Evre 4: Ön ayak (parmaklar/ayak ucu) kangren
• Evre 5: Tüm ayak kangreni

Diyabetik Ayak Yarasının Tanısı

Diyabetik ayak yarasının tanısı, hastanın öyküsü, fizik muayene, laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemleri ile konulur. Tanıda şu adımlar izlenir:

• Hastanın diyabet öyküsü, kan şekeri kontrolü, ilaç kullanımı, ayak bakımı, ayakkabı seçimi, yara oluşumuna neden olan faktörler, yara süresi, ağrı varlığı, enfeksiyon belirtileri gibi bilgiler alınır.
• Hastanın ayakları, yara yerinin, büyüklüğünün, derinliğinin, enfeksiyon durumunun, nekroz varlığının, kemik tutulumunun değerlendirilmesi için dikkatlice incelenir. Yara, Wagner Sınıflandırması’na göre evrelendirilir.
• Hastanın ayaklarında his kaybı olup olmadığı, monofilament testi, titreşim testi, sıcaklık testi gibi yöntemlerle ölçülür. Ayaklarda nabız, renk, sıcaklık, tırnak, kıl gibi bulgular da değerlendirilir.
• Hastanın kan ve idrar testleri, enfeksiyon, böbrek fonksiyonu, kan şekeri, HbA1c, kolesterol, trigliserid gibi parametreler açısından incelenir.
• Hastanın ayak damarlarının durumu, Doppler ultrasonografi, anjiyografi, MR anjiyografi gibi yöntemlerle değerlendirilir. Damar tıkanıklığı veya daralması varsa, bunların derecesi ve yeri belirlenir.
• Hastanın ayak kemiklerinin durumu, röntgen, MR, kemik sintigrafisi gibi yöntemlerle değerlendirilir. Kemik enfeksiyonu (osteomiyelit) veya kırık varsa, bunların yaygınlığı ve şiddeti belirlenir.

Diyabetik Ayak Yarasının Tedavisi

Diyabetik ayak yarasının tedavisi, yaranın evresine, enfeksiyon durumuna, damar tıkanıklığına, kemik tutulumuna ve hastanın genel durumuna göre değişir. Tedavinin temel amaçları, yarayı iyileştirmek, enfeksiyonu kontrol altına almak, kangreni önlemek, ayak kaybını engellemek ve hastanın yaşam kalitesini artırmaktır. Tedavide şu yöntemler kullanılır:

Yara bakımı

Yara, ölü dokulardan, irinden, kan pıhtılarından, enfekte dokulardan temizlenir. Bu işlem, cerrahi olarak (debridman) veya enzimatik, mekanik, biyolojik yöntemlerle yapılabilir. Yara, uygun pansuman malzemeleri ile kapatılır. Pansuman, yaranın durumuna göre belirli aralıklarla değiştirilir. Yara iyileşmesini hızlandırmak için, negatif basınç tedavisi, hiperbarik oksijen tedavisi, büyüme faktörleri, kök hücre tedavisi, doku mühendisliği gibi yöntemler de uygulanabilir.

Enfeksiyon tedavisi

Enfeksiyon varlığı ve şiddeti, yara kültürü, kan kültürü, CRP, lökosit gibi testlerle belirlenir. Enfeksiyonun etkeni ve antibiyotik duyarlılığı da test edilir. Enfeksiyon tedavisinde, uygun antibiyotikler, oral, intravenöz veya intramüsküler olarak verilir. Enfeksiyonun yaygınlaşması durumunda, cerrahi olarak enfekte dokular çıkarılır. Enfeksiyon kontrol altına alınana kadar antibiyotik tedavisi devam eder.

Damar tedavisi

Damar tıkanıklığı veya daralması varsa, bunların açılması için girişimsel radyoloji veya damar cerrahisi yöntemleri kullanılır. Girişimsel radyoloji yöntemleri, anjiyoplasti (balonla damarın genişletilmesi), stent (damar içine metal kafes yerleştirilmesi), tromboliz (pıhtıyı eriten ilaç verilmesi) gibi işlemleri içerir. Damar cerrahisi yöntemleri, bypass (damarın tıkalı bölgesini atlayan yeni bir damar oluşturulması), endarterektomi (damarın içindeki plakların çıkarılması), embolektomi (damar içindeki pıhtının çıkarılması) gibi işlemleri içerir.

Kemik tedavisi

Kemik enfeksiyonu veya kırık varsa, bunların tedavisi için cerrahi yöntemler kullanılır. Kemik enfeksiyonu tedavisinde, enfekte kemik dokusu çıkarılır, kemik boşluğu temizlenir ve antibiyotikli çimentolar yerleştirilir. Kemik kırığı tedavisinde, kırık kemikler bir araya getirilir ve plak, vida, çivi gibi materyallerle sabitlenir. Kemik kaybı varsa, kemik grefti (başka bir bölgeden alınan kemik parçası) veya yapay kemik materyalleri kullanılır.

Amputasyon

Yara, enfeksiyon, kangren veya iskemi çok ilerlemişse, ayak kaybını önlemek için parmak, ayak ucu, ön ayak, arka ayak, alt bacak veya üst bacak seviyesinden amputasyon (kesme) yapılabilir. Amputasyon sonrası, hastaya protez (yapay uzuv) uygulanabilir. Amputasyon kararı, hastanın genel durumu, damar durumu, enfeksiyon durumu, yara durumu, kemik durumu, yaşam kalitesi gibi faktörlere göre verilir.

Ozon Tedavisi

Ozon tedavisi, yara ve yanık tedavisinde destekleyici bir yöntem olarak kullanılabilir. Ozon tedavisi, yaralı dokuya oksijen takviyesi yaparak, yara iyileşmesini hızlandırır, enfeksiyonu önler ve dolaşımı düzenler. Ozon tedavisi, diyabetik ayak yarası, açık yatak yarası, alt bacak ülseri gibi iyileşmesi zor yaralarda etkili olabilir. Ozon tedavisi, yara bakımı, enfeksiyon tedavisi, damar tedavisi, kemik tedavisi gibi diğer tedavi yöntemleri ile birlikte uygulanmalıdır. Ozon tedavisi, yara ve yanık tedavisinde tek başına yeterli değildir. Ozon tedavisi, yara ve yanık tedavisinde nasıl uygulandığı, ne kadar süre ve kaç seans gerektiği, hangi hastalara uygun olduğu gibi konularda doktorunuza danışmalısınız. Ozon tedavisi, yan etkileri çok az olan, ancak doğru şekilde ve uzman hekim tarafından yapılması gereken bir tedavi yöntemidir.

Diyabetik Ayak Yarasının Önlenmesi

Diyabetik ayak yarasının önlenmesi, diyabet hastalarının yaşam kalitesini artırmak ve ayak kaybını engellemek için çok önemlidir. Diyabetik ayak yarasının önlenmesinde şu noktalara dikkat edilmelidir:

• Diyabet hastalığı iyi kontrol edilmeli, kan şekeri, HbA1c, tansiyon, kolesterol, trigliserid gibi değerler normal sınırlarda tutulmalıdır.
• Diyabet hastaları, düzenli olarak endokrinoloji, göz, böbrek, kalp, diş hekimleri tarafından muayene edilmeli ve gerekli tedaviler alınmalıdır.
• Diyabet hastaları, sigara, alkol gibi zararlı alışkanlıklardan uzak durmalı, sağlıklı ve dengeli beslenmeli, kilo kontrolü sağlamalı, düzenli egzersiz yapmalıdır.
• Diyabet hastaları, ayaklarını her gün ılık su ve sabunla yıkamalı, iyice kurulamalı, nemlendirici krem sürmeli, pamuklu çorap giymelidir. Ayaklarda nasır, tırnak batması, mantar enfeksiyonu gibi sorunlar varsa, bunlar uygun şekilde tedavi edilmelidir.
• Diyabet hastaları, ayaklarını her gün kontrol etmeli, yara, şişlik, kızarıklık, ısı artışı, akıntı, kötü gibi anormal bulgular varsa, hemen doktora başvurmalıdır. Ayaklarda his kaybı varsa, ayaklarını ayna yardımıyla kontrol etmeli, yabancı cisim batması, kesilme, yanma gibi durumlara karşı dikkatli olmalıdır.
• Diyabet hastaları, ayaklarına uygun, geniş, yumuşak, rahat, deri ayakkabılar giymeli, ayakkabılarını her giymeden önce içini kontrol etmeli, ayakkabılarını sık sık değiştirmelidir. Ayaklarına dar, sert, yüksek topuklu, plastik, metal, tahta gibi malzemelerden yapılmış ayakkabılar giymemelidir.
• Diyabet hastaları, düzenli olarak ayak sağlığı uzmanı (podiatrist) tarafından muayene edilmeli, ayak bakımı, ayakkabı seçimi, yara önleme ve tedavisi konusunda bilgilendirilmeli ve takip edilmelidir. Ayak sağlığı uzmanı, ayaklarda oluşabilecek sorunları erken teşhis edebilir ve uygun müdahaleleri yapabilir.

Sık Sorulan Sorular

Diyabetik ayak yarası nasıl anlaşılır?

Diyabetik ayak yarası, ayaklarda oluşan ve iyileşmesi zor olan yaralardır. Yara, enfeksiyon, kangren veya iskemi belirtileri gösterebilir. Ayaklarda kızarıklık, şişlik, ısı artışı, akıntı, kötü koku, ağrı, uyuşma, karıncalanma, yanma, batma, solukluk, morarma, soğukluk, nabız kaybı gibi belirtiler varsa, diyabetik ayak yarası olabilir.

Diyabetik ayak yarası nasıl tedavi edilir?

Diyabetik ayak yarasının tedavisi, yaranın evresine, enfeksiyon durumuna, damar tıkanıklığına, kemik tutulumuna ve hastanın genel durumuna göre değişir. Tedavide, yara bakımı, enfeksiyon tedavisi, damar tedavisi, kemik tedavisi ve amputasyon gibi yöntemler kullanılır. Tedavinin amacı, yarayı iyileştirmek, enfeksiyonu kontrol altına almak, kangreni önlemek, ayak kaybını engellemek ve hastanın yaşam kalitesini artırmaktır.

Diyabetik ayak yarası nasıl önlenir?

Diyabetik ayak yarasının önlenmesi, diyabet hastalarının yaşam kalitesini artırmak ve ayak kaybını engellemek için çok önemlidir. Diyabetik ayak yarasının önlenmesinde, diyabet hastalığının iyi kontrol edilmesi, ayakların her gün yıkanması, kurulanması, nemlendirilmesi, kontrol edilmesi, uygun ayakkabı giyilmesi, ayak sağlığı uzmanına düzenli başvurulması gibi noktalara dikkat edilmelidir.

Sonuç: Diyabetik Ayak Yarası (Şeker Yarası) Nedir, Tedavisi Nasıl Yapılır?

Diyabetik ayak yarası, diyabet hastalarının karşılaşabileceği ciddi bir komplikasyondur. Diyabetik ayak yarası, ayaklarda his kaybı, şekil bozukluğu, enfeksiyon, kangren ve ayak kaybı gibi sorunlara neden olabilir. Bu nedenle, diyabetik ayak yarasının erken tanısı, tedavisi ve önlenmesi çok önemlidir.

Diyabet hastaları, ayak sağlığına özen göstermeli, ayaklarını düzenli olarak kontrol etmeli, anormal bir durumda hemen doktora başvurmalıdır. Diyabet hastaları, ayak sağlığı uzmanı ile işbirliği yapmalı, ayak bakımı, ayakkabı seçimi, yara önleme ve tedavisi konusunda bilinçli olmalıdır. Diyabet hastaları, diyabetik ayak yarası riskini azaltmak için, diyabet hastalığını iyi kontrol etmeli, sağlıklı ve dengeli beslenmeli, kilo kontrolü sağlamalı, düzenli egzersiz yapmalı, sigara, alkol gibi zararlı alışkanlıklardan uzak durmalıdır.