Makalede Yer Alan Konular
Agorafobi (Açık Alan Korkusu) Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?
Agorafobi, belirli durumlardan aşırı korkmaya neden olan bir kaygı bozukluğudur. Kişi bunalmak, kaçamamak ya da yardım alamamak endişesi ile yoğun bir korku duyar. Bu korku, kişinin günlük hayatını, sosyal ilişkilerini ve iş performansını olumsuz etkileyebilir. Agorafobi, genellikle panik bozukluk ile birlikte görülür. Panik bozukluk, ani ve yoğun korku atakları ile karakterizedir.
Bu ataklar sırasında kişi, kalp çarpıntısı, nefes darlığı, baş dönmesi, terleme, titreme gibi fiziksel belirtiler yaşar. Kişi, bu atakların tekrarlanacağından ve bunların başkaları tarafından fark edileceğinden korkar. Bu nedenle, agorafobisi olan kişiler, evden tek başına çıkmak, kalabalık yerlerde bulunmak, toplu taşıma araçlarına binmek, kapalı alanlarda kalmak gibi durumlardan kaçınmaya başlar. Bu kaçınma davranışı, kişinin yaşam kalitesini düşürür ve izolasyona yol açar.
Agorafobi Belirtileri Nelerdir?
Agorafobi belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Bazı kişiler, sadece belirli durumlardan korkarken, bazıları ise hemen hemen her yerden korkabilir. Agorafobi belirtileri şunlardır:
- Evden tek başına ayrılamamak veya evden uzaklaşmaktan korkmak
- Kalabalık yerlerde, alışveriş merkezlerinde, sinemalarda, tiyatrolarda, spor salonlarında, restoranlarda bulunmaktan korkmak
- Kapalı alanlarda, asansörde, tünelde, uçakta, otobüste, trende kalmaktan korkmak
- Açık alanlarda, parklarda, meydanlarda, caddelerde bulunmaktan korkmak
- Yardım alamayacağı veya kaçamayacağı yerlerde olmaktan korkmak
- Panik atak geçireceğinden veya başkalarının önünde rezil olacağından korkmak
- Panik atak geçirdiği zaman öleceğini, kalp krizi geçireceğini, bayılacağını, delireceğini veya kontrolünü kaybedeceğini düşünmek
- Panik atak geçirdiği zaman başkalarından yardım isteyememek veya utanmak
- Panik atak geçirmemek için belirli durumlardan veya yerlerden kaçınmak
- Belirli durumlara veya yerlere giderken yanında güvendiği bir kişi olmasını istemek
- Belirli durumlara veya yerlere giderken ilaç kullanmak, alkol almak veya başka bir rahatlatıcı madde kullanmak
Agorafobi Nedenleri Nelerdir?
Agorafobi nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Ancak, agorafobinin oluşmasında biyolojik, genetik, psikolojik ve çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Agorafobi nedenleri şunlardır:
- Biyolojik faktörler: Agorafobinin, beyindeki kimyasal dengesizlikler, hormonlar, stres yanıtı, genetik yatkınlık gibi biyolojik faktörlerle ilişkili olabileceği ileri sürülmektedir. Örneğin, serotonin, dopamin, noradrenalin gibi beyin kimyasallarının düzeylerindeki değişimler, agorafobiye neden olabilir.
- Genetik faktörler: Agorafobinin, ailede agorafobi veya panik bozukluk öyküsü olan kişilerde daha sık görüldüğü gözlenmiştir. Bu da, agorafobinin genetik bir yatkınlık taşıdığını düşündürmektedir.
- Psikolojik faktörler: Agorafobinin, kişilik özellikleri, öğrenme deneyimleri, travmatik yaşantılar, zihinsel tutumlar gibi psikolojik faktörlerle ilişkili olabileceği belirtilmektedir. Örneğin, mükemmeliyetçi, kaygılı, endişeli, güvensiz, bağımlı, kontrolcü kişilik özellikleri agorafobiye yatkınlığı artırabilir. Ayrıca, çocuklukta veya yetişkinlikte yaşanan taciz, şiddet, kayıp, ayrılık, kaza, hastalık gibi travmatik olaylar da agorafobiye neden olabilir. Bunun yanında, kişinin kendine, başkalarına ve dünyaya ilişkin olumsuz inançları, korkuları ve beklentileri de agorafobiye katkıda bulunabilir.
- Çevresel faktörler: Agorafobinin, yaşam koşulları, sosyal destek, kültürel etkiler gibi çevresel faktörlerle ilişkili olabileceği ifade edilmektedir. Örneğin, yoksulluk, işsizlik, aile sorunları, sosyal baskı, toplumsal şiddet gibi yaşam koşulları agorafobiye yol açabilir. Ayrıca, sosyal destekten yoksun olmak, yalnızlık hissetmek, sosyal becerilerden yoksun olmak da agorafobiye neden olabilir. Bununla birlikte, kültürel olarak korkulan veya yasaklanan durumlar veya yerler de agorafobiye katkıda bulunabilir.
Agorafobi Tanısı Nasıl Konur?
Agorafobi tanısı, psikiyatri uzmanı tarafından yapılan kapsamlı bir değerlendirme sonucunda konur. Bu değerlendirme, kişinin tıbbi öyküsü, fiziksel muayenesi, psikolojik testleri ve klinik görüşmesini içerir. Agorafobi tanısı için, kişinin aşağıdaki kriterleri karşılaması gerekir:
- En az 6 ay boyunca, aşağıdaki durumlardan en az iki tanesinden aşırı korku veya endişe duymak:
- Toplu taşıma araçlarına binmek
- Açık alanlarda bulunmak
- Kapalı alanlarda kalmak
- Kalabalık veya sıra beklemek
- Evden tek başına ayrılmak
- Bu durumlardan kaçınmak veya bu durumlara maruz kalmak, panik atak veya yoğun korku veya endişeye neden olmak
- Bu korku veya endişenin, durumun gerçek tehlikesiyle orantısız olmak
- Bu korku veya endişenin, kişinin günlük işlevselliğini, sosyal ilişkilerini veya iş performansını bozmak
- Bu korku veya endişenin, başka bir ruhsal veya tıbbi bozukluktan kaynaklanmamak
Agorafobi Nasıl Tedavi Edilir?
Agorafobi tedavisi, kişinin şikayetlerinin şiddetine, eşlik eden başka bozuklukların olup olmadığına ve kişisel tercihlerine göre belirlenir. Agorafobi tedavisinde genellikle ilaç tedavisi ve psikoterapi birlikte kullanılır. Agorafobi tedavisinde kullanılan yöntemler şunlardır:
- İlaç tedavisi: Agorafobi tedavisinde, panik atakları ve kaygıyı azaltmak için antidepresan ve anksiyolitik ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar, beyindeki kimyasal dengesini düzenleyerek, kişinin daha sakin ve rahat hissetmesini sağlar. İlaç tedavisi, doktorun önerisi ve gözetimi altında yapılmalıdır. İlaçların etkisini göstermesi için bir süre kullanılması gerekebilir. İlaçların yan etkileri, doza, süreye ve kişinin hassasiyetine göre değişebilir. İlaç tedavisinin kesilmesi veya değiştirilmesi doktorun bilgisi dahilinde olmalıdır.
- Psikoterapi: Agorafobi tedavisinde, kişinin korkularıyla yüzleşmesine, olumsuz düşüncelerini değiştirmesine ve baş etme becerileri geliştirmesine yardımcı olan psikolojik destek sağlanır. Psikoterapi, bireysel veya grup olarak yapılabilir.
Psikoterapide kullanılan yöntemlerden bazıları şunlardır:
-
- Bilişsel davranışçı terapi (BDT): BDT, kişinin korku ve endişeye neden olan düşünce ve inançlarını tanımlamasına, bunların gerçekçiliğini sorgulamasına ve daha olumlu ve gerçekçi düşünce ve inançlar geliştirmesine yardımcı olur. BDT, aynı zamanda, kişinin korktuğu durumlara adım adım maruz bırakılmasını ve bu durumlarda nasıl baş edeceğini öğrenmesini sağlar. BDT, agorafobi tedavisinde en etkili yöntemlerden biridir.
- Kabul ve bağlılık terapisi (ABT): ABT, kişinin korku ve endişe duygularını kabul etmesine, bunlara karşı direnç göstermemesine ve bunların yaşamını engellemesine izin vermemesine yardımcı olur. ABT, aynı zamanda, kişinin değer verdiği şeylere odaklanmasını ve bu doğrultuda hareket etmesini teşvik eder. ABT, agorafobi tedavisinde yeni ve umut verici bir yöntemdir.
- Göz hareketleriyle duyarsızlaştırma ve yeniden işleme (EMDR): EMDR, kişinin travmatik yaşantılarını göz hareketleriyle birlikte hatırlamasına ve bunların etkisini azaltmasına yardımcı olur. EMDR, agorafobi tedavisinde, özellikle travma kökenli olgularda kullanılabilir.
Agorafobi İçin Sıkça Sorulan Sorular
Agorafobi kimlerde görülür?
Agorafobi, her yaşta ve her cinsiyette görülebilir. Ancak, agorafobi, genellikle 20-40 yaş arasında başlar ve kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür.
Agorafobi bulaşıcı mıdır?
Agorafobi, bulaşıcı bir hastalık değildir. Ancak, agorafobi, ailede veya yakın çevrede görülmesi, kişinin agorafobi geliştirme riskini artırabilir.
Agorafobi ömür boyu sürer mi?
Agorafobi, uygun tedavi ile kontrol altına alınabilir ve iyileştirilebilir. Ancak, agorafobi, tedavi edilmediği veya tedaviye uyulmadığı takdirde, kronikleşebilir ve kişinin yaşam kalitesini düşürebilir.
Agorafobi ile nasıl baş edilir?
Agorafobi ile baş etmenin yolları şunlardır:
- Tedaviye başvurmak ve tedaviye uyum sağlamak
- Korkulan durumlardan kaçınmamak, bunlara adım adım yaklaşmak ve maruz kalmak
- Panik atak sırasında sakinleştirici nefes alma, gevşeme ve olumlu telkin teknikleri kullanmak
- Olumsuz düşünce ve inançları fark etmek ve bunları değiştirmek
- Değer verdiği şeylere odaklanmak ve bunlara yönelik aktiviteler yapmak
- Sosyal destek aramak ve yalnız hissetmemek
- Sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek, düzenli uyku, beslenme, egzersiz ve hobiler edinmek
Agorafobi (Açık Alan Korkusu) Nedir? Nasıl Tedavi Edilir: Sonuç
Agorafobi, belirli durumlardan aşırı korkmaya neden olan bir kaygı bozukluğudur. Agorafobi, kişinin günlük hayatını, sosyal ilişkilerini ve iş performansını olumsuz etkileyebilir. Agorafobi, genellikle panik bozukluk ile birlikte görülür.
Agorafobi nedenleri, biyolojik, genetik, psikolojik ve çevresel faktörlerle ilişkilidir. Agorafobi tanısı, psikiyatri uzmanı tarafından yapılan kapsamlı bir değerlendirme sonucunda konur. Agorafobi tedavisi, ilaç tedavisi ve psikoterapi birlikte kullanılır. Agorafobi, uygun tedavi ile kontrol altına alınabilir ve iyileştirilebilir. Agorafobi ile baş etmek için, tedaviye başvurmak, korkulan durumlara maruz kalmak, olumsuz düşünceleri değiştirmek, değer verdiği şeylere odaklanmak, sosyal destek aramak ve sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek önemlidir.
